Czy książki psychologiczne pomagają w samorozwoju?
Ponad 50 lat temu George Miller, prezes Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, wezwał swoich kolegów do popularyzowania samodzielnego poznawania psychologii. Nie instruował swoich zwolenników, aby przestali się zajmować psychologią i zaczęli pisać książki psychologiczne dla przeciętnego odbiorcy. Miał raczej nadzieję, że podniesienie świadomości społecznej na temat psychologii pomoże rozwiązać problemy społeczne. W pół wieku po apelu Millera psychologowie z misyjnym zapałem spopularyzowali swoje idee. Książki pisane dla publiczności są publikowane w coraz szybszym tempie, wspierane przez niezliczone blogi, podcasty, magazyny, rozmowy TED i filmy. Upowszechnienie psychologii odniosło uderzający sukces.
W 1995 roku historyk tej dziedziny twierdził, że „wgląd psychologiczny jest credo naszych czasów”. Jeśli już, to wyznanie to ma dziś jeszcze więcej prawdziwych wierzących. Pisarze zajmujący się rozpowszechnianiem wiedzy psychologicznej, tacy jak Brené Brown, są niezwykle popularni i mają rzesze zwolenników.
Ale inni pisarze stawiają poważne pytania popularnej psychologii:
- Czy popularna psychologia zmieni Twoje życie?
- A może opiera się na śmieciowej nauce i sprawia, że mamy obsesję na punkcie siebie i jesteśmy nieszczęśliwi?
- Czym jest psychologia popularna?
Psychologię popularną można zdefiniować jako każdą próbę przedstawienia idei psychologicznych ogółowi odbiorców. Podobnie jak wszystkie dziedziny, psychologia akademicka i zawodowa posiada własne specjalistyczne publikacje i żargon. Popularyzacja usprawiedliwia to dążenie do uczynienia wiedzy przystępną, smaczną i użyteczną.
Jak książki psychologiczne rzeczywiście pomagają czytelnikom?
Nie ma uzgodnionego sposobu, w jaki klasyfikowane są książki psychologiczne, ale wyróżniają się trzy główne gatunki. Po pierwsze, istnieją książki i media, których głównym celem jest informowanie opinii publicznej o najnowszych osiągnięciach psychologii naukowej, których autorami są zwykle naukowcy lub dziennikarze naukowi. Prace te mają podobny charakter do każdego innego rodzaju komunikacji naukowej, ale koncentrują się na umyśle, mózgu i zachowaniu. Do klasyków tego gatunku należy „Myślenie, szybko i wolno” Daniela Kahnemana, opowiadające o dwóch podstawowych trybach ludzkiego poznania; „The Emotional Brain” Josepha LeDoux o neuronauce emocji; oraz „Irracjonalny” Dana Ariely’ego o uprzedzeniach decyzyjnych.
Drugi gatunek jest bardziej stosowany. Zamiast wykładać temat naukowy dla ciekawskich laików, oferuje wskazówki dla osób, które potrzebują praktycznej pomocy w wyzwaniach codziennego życia. Jest on pisany częściej przez praktyków psychologii niż przez naukowców i zwykle nie ma dostępu do badań na ten temat.
Ten gatunek książek psychologicznych zawiera publikacje, których celem jest uczynienie nas lepszymi przywódcami i kochankami, bardziej zdolnymi partnerami i rodzicami. Przemawiają do tych z nas, którzy chcą być szczęśliwsi, szczuplejsi, sprawniejsi, bogatsi, mądrzejsi, bardziej seksowni lub bardziej produktywni.
Książki psychologiczne dla szukających pomocy
Wreszcie, mamy książki psychologiczne, które są skierowane do osób z problemami ze zdrowiem psychicznym. Podobnie jak drugi gatunek, oferuje praktyczne wskazówki, ale zamiast usprawniać funkcjonowanie w życiu codziennym, stara się zmniejszyć cierpienie i dysfunkcje. Podczas gdy drugi gatunek obiecuje coaching bez trenera z krwi i kości, trzeci gatunek oferuje formę samodzielnej terapii. Jego konsumenci szukają pomocy w przezwyciężeniu lub lepszym radzeniu sobie z depresją, lękiem lub innymi dolegliwościami. Gatunki drugi i trzeci można postrzegać jako część ogromnej branży samopomocy. Zaspokajają nienasycony apetyt na samodoskonalenie. Szacuje się, że rynek tych publikacji jest wart kilkadziesiąt miliardów dolarów rocznie. Należy jednak mieć na uwadze, że nie każda popularna książka psychologiczna należy do gatunku książek samopomocowych (pamiętajmy gatunek jeden) i nie cała literatura samopomocy jest zakorzeniona w psychologii lub tworzona przez psychologów.